नवरात्री - नऊ दिवसांचे महात्म्य - दिवस चौथा

शास्त्रामध्ये असे लिहिले आहे की नवरात्रातील पहिले तीन दिवस दुर्गा, नंतरचे तीन दिवस लक्ष्मी आणि शेवटचे तीन दिवस सरस्वतीचे पूजन केले जाते. खरे पाहिले तर पूर्ण ९ दिवस देवी तत्वाचीच पूजा केली जाते, पण वेगवेगळ्या रुपात अनुक्रमे शक्ती, समृद्धी/संपत्ती आणि ज्ञान(विद्या) रुपात पूजा केली जाते.

आज नवरात्रीचा चौथा दिवस - लक्ष्मीचे पूजन

आपण लक्ष्मी म्हटले की डोळ्यापुढे येतो तो पैसा किंवा धन. ज्याची आपल्या चरितार्थासाठी अत्यंत गरज आहे. धनासाठी लक्ष्मीची पूजा करणे वाईट नाही किंवा धनवान होणे हेही वाईट नाही, पण शास्त्रामध्ये लक्ष्मी म्हणजे फक्त पैसा/धन असा मर्यादित अर्थ नाही. ( It has broad meaning) लक्ष्मी म्हणजे ज्ञानाची, कौशल्याची, कलेची आणि गुणांची समृद्धी. ( Both material and spiritual wealth )

पुराणामध्ये असा उल्लेख आहे की लक्ष्मी ही खालील आठ प्रकारांनी आपल्या आयुष्यात येते -

१. आदिलक्ष्मी : बळ आणि शांती

२. धनलक्ष्मी: धन

३. विद्यालक्ष्मी: गुण व कौशल्य

४. धान्यलक्ष्मी: अन्न

५. संतानलक्ष्मी: संतती आणि सृजनशीलता

६. धैर्यलक्ष्मी: धैर्य

७. विजयालक्ष्मी: यश

८. भाग्यलक्ष्मी: भाग्य आणि भरभराट

आपल्या आयुष्याच्या प्रत्येक टप्यावर ह्यातील प्रत्येकीची आवश्यकता भासते.

असे म्हणतात की लक्ष्मी ही चंचल असते. खरतर लक्ष्मी चंचल नसते. लक्ष्मी आल्यामुळे माणसात जे बदल घडतात त्यामुळे तो चंचल होते. जेंव्हा लक्ष्मी येते तेंव्हा मानवी स्वभावानुसार चंचलता, अहंकार, हाव, मत्सर, असूया व अशांती अनुक्रमे येतात. जिथे अशांती आहे तिथे लक्ष्मी रहात नाही. With power comes a responsibility ह्याप्रमाणे लक्ष्मी आल्यानंतर वरील पैकी कुठल्याही दुर्गुणाची आपल्याला बाधा होऊ नये म्हणून कष्ट घेतले पाहिजेत. म्हणजे लक्ष्मी आपल्या घरात कायमचा निवास करेल. जिथे नारायण (सुख-समाधान-शांती) आहे तिथून लक्ष्मी जाऊच शकत नाही.

लक्ष्मीचे असे वर्णन आहे की तिला चार हात (धर्म, अर्थ, काम, मोक्ष) आहेत. ती कमळावर बसली आहे. लक्ष्मी ही चांगल्या मार्गांनी यावी, कुणाला न फसवता, न लुबाडता यावी. कितीही लक्ष्मी असेल तरी हाव व आसक्ती नसावी व त्याचा वापर फक्त स्वतःसाठी न होता समाजासाठी आणि गरजूंसाठी व्हावा. म्हणजे लक्ष्मी प्रसन्न नक्कीच होईल.

आपल्या सर्वाना ह्या अष्टलक्ष्मी प्रसन्न होवोत हीच तिच्या चरणी प्रार्थना.

चौथी आदिशक्ती: 'कुष्मांडा' (आपल्या स्मित हास्यामुळे ब्रह्मांड उत्पन्न केल्यामुळे या देवीला कुष्मांडा देवी असे म्हटले जाते.)

रूप: अष्टभुजा- तिच्या सात हातात क्रमश: कमंडलू, धनुष्य, बाण, कमळाचे फूल, अमृत कलश, चक्र आणि गदा आहे. आठव्या हातात जपमाळा आहे.

देवी: श्री लक्ष्मी

देवीचे वाहन: सिंह

देवीचे तत्व: वायू

रंग : हिरवा

तत्वाशी संबधित आकार: गोपद्म

साधना: मन 'अनाहत' चक्रात स्थिर करतात 

मंत्र : 

सुरासम्पूर्णकलशं रूधिराप्लुतमेंव च।

दधाना हस्तपदमाभ्यां कुष्मांडा शुभदास्तु में।।

नऊ दिवसाचे नऊ गोल

आजचा रंग: हिरवा ||  गोल: चौथा ||  आकार: गोपद्म सारखे चिन्ह